کنتاکتور چیست؟

کنتاکتور (Contactor) یکی از پرکاربردترین قطعات الکتریکی است که در مدارهای الکتریکی برای قطع و وصل مدار الکتریکی با توان بالا مورد استفاده قرار می گیرد. 

کنتاکتورها تجهیزات الکترومکانیکی هستند که برای قطع و وصل کردن و اتصال نقاط مختلف مدار به هنگام دریافت فرمان استفاده می شوند. کنتاکتورها مانند رله ها عمل می کنند. اما تفاوت هایی با هم دارند.

تفاوت های کنتاکتور و رله

• رله ها تندتر و سریع تر عمل می کنند.
• کنتاکتورها سایز بزرگتری نسبت به رله ها دارند.
• نگهداری و تعمیر کنتاکتور آسان است، در حالی که معمولا رله را نمی‌توان تعمیر کرد.
• در اغلب موارد، کنتاکتورها به صورت معمولاً باز (NO) به هم وصل می‌شوند در حالیکه رله‌ها به صورت معمولاً بسته (NC)   هستند.
• کنتاکتورها در سوئیچینگ ولتاژ بالا استفاده می‌شوند و رله‌ها در کاربردهای سوئیچینگ ولتاژ پایین به کار می‌روند. به طور کلی، در جریان های بیشتر از 15 آمپر از کنتاکتورها استفاده می کنیم.

کنتاکتور همانطور که از نامش پیداست از تعداد کنتاکت های مختلف تشکیل شده است. این کنتاکت ها یا در حالت NC هستند یا NO. به این صورت که NC به معنای Normally Closeed (معمولا بسته) و NO نیز به معنای Normally Open (معمولا باز) می باشد. 

کنتاکتورها مدلهای مختلفی داشته و با اندازه ها و کاربردهای گوناگون در بازار موجود می باشند. بعنوان مثال بعضی از کنتاکتورها با ولتاژ V۲۴ DC تغذیه می شوند و سایز کوچکی دارند بطوری که می توان به راحتی آنها را در دست گرفت. در عین حال، کنتاکتورهای بسیار بزرگ با پهنا ۱ متر با ولتاژهای چند کیلوولت و آمپراژ چند هزار آمپر نیز در بازار عرضه می شوند.

ساختار کنتاکتور

کنتاکتورها از دو بخش اصلی تشکیل شده اند:

1. الکترومگنت (بوبین – سیم پیچ)
2. کنتاکت ها

بوبین از بسته شدن یک سیم پیچ بر روی هسته الکترومغناطیسی تشکیل شده است. الکترومگنت دارای دو بخش ثابت و متحرک است که با یک فنر به یکدیگر متصل شده اند. از طرف دیگر الکترومگنت به فنر نیز متصل است. هنگامی که نیروی الکتریکی در داخل الکترومگنت جریان پیدا می کند (فرمان)، بوبین دارای انرژی شده و بوسیله فنر، موجب حرکت هسته متحرک و در نتیجه اتصال کنتاکت ها می شود.

نمونه هایی از کنتاکت (تیغه)

نمونه هایی از بوبین (سیم پیچ)

تیغه های کمکی کنتاکتور

تیغه‌های کمکی، تیغه‌های فرمان (آمپر پایین) نرمالی باز و نرمالی بسته می‌باشند که بالای بدنه کنتاکتور یا در بعضی از مدل‌های آن در کنار بدنه کنتاکتور نصب می‌شوند و بدین ترتیب با هر بار تحریک شدن بوبین کنتاکتور، این تیغه‌ها تغییر وضعیت می‌دهند.

مزایای کنتاکتور

همانطور که گفته شد کنتاکتورها مانند رله ها عمل می کنند. وجه شباهت رله و کنتاکتور در این است که در هر دو می توان فرمان را به دور از مدار قدرت ارسال کرد و ایزولاسیون و ایمنی را فراهم کرد. این امر در خصوص کنتاکتورها پررنگ تر نیز هست. چرا که تفاوت کنتاکتور و رله در میزان ولتاژ و جریان نامی است. بطوری که کنتاکتور در سیستم هایی با ولتاژ و جریان بالاتر بکار گرفته می شوند.

به طور کلی از کنتاکتورها در فرآیند فعال و غیرفعال کردن ماشین آلات و تجهیزات و همچنین خطوط تولیدی که با دقت بالا کار می کنند، روشنایی در تاسیسات صنعتی، خیابانی، اداری، تجاری استفاده می شود.

از دیگر مزایای کنتاکتور می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کنترل از راه دور و از چند نقطه
2. قطع و وصل مکرر و در دفعات زیاد
3. اتوماسیون و بهبود عملکرد مدار فرمان
4. ارتباط گیری با PLC و فرمان پدیری از آن
5. حفاظت از تجهیزات که در نهایت منجر به صرفه اقتصادی می شود
6. طول عمر بیشتر نسبت به سوییچ ها و کلیدها؛ به دلیل عدم ساییدگی کنتاکت ها روی یکدیگر و در نتیجه استهلاک کمتر
7. راه اندازی مجدد کنتاکتور در هنگام قطع برق که این کار موجب کنترل بیشتر در مدار و جلوگیری از فشار ناگهانی لحظه اولیه جریان (جریان کشی اولیه) می شود.

مزایای کنتاکتورهای EKF

⇓

مشخصات فنی روی کنتاکتورهای EKF

کنتاکتورهای EKF اطلاعات فنی نظیر جریان و ولتاژ نامی، توان قابل تحمل و … را بر روی خود دارند.

مشخصات ظاهری کنتاکتور

بر روی همه کنتاکتورها تعدادی پیچ ورودی و خروجی تعبیه شده است که در قسمت ورودی، سه فاز با حروف R1 و S1 و T1 و در قسمت خروجی یا پایینی با حروف R2 و S2 و T2 نمایش داده شده اند و جهت اتصال سیم های ورودی و خروجی به کار می روند. این نامگذاری طبق استاندارد IEC انجام گرفته است. قسمت فرمان نیز با A1 و A2 مشخص شده اند.

 A1 و A2: ورودی بوبین یا قسمت فرمان کنتاکتور

L1 و L2 و L3 یا پیچ های شماره 1 و 3 و 5: ورودی سه فاز – ممکن است به صورت T و S و R باشد.

T1 و T2 و T3 یا پیچ های شماره 2 و 4 و 6: خروجی سه فاز – ممکن است به صورت U و V و W باشد.

NO: کنتاکت های Normally Open، کنتاکت های کمکی که قبل از عملکرد، باز هستند.

NC: کنتاکت های Normally Close، کنتاکت های کمکی که قبل از عملکرد، بسته هستند.